تسمه نقاله یا نوار نقاله که با نامهایی همچون نوار کانوایر یا تسمه کانوایر هم شناخته می شود شاخه ای از مجموعه گسترده ی تسمه های صنعتی می باشد که خود طیف وسیعی از محصولات و خدمات را در بر می گیرد. بطور کلی کاربرد تسمه نقاله یا نوار نقاله حمل و نقل مواد و قطعات سبک و سنگین مختلف در خطوط تولید، مونتاژ، بسته بندی یا فرآوری و پرداخت می باشد که تنوع در شرایط کاری و محیطی باعث وسیع تر شدن هر چه بیشتر طیف تسمه های نقاله شده است. بدیهی است که برای خطوط حمل و نقل در صنایع مختلف می بایست از تسمه نقاله متناسب از نظر تحمل وزن، کشش، سرعت، حرارت، رطوبت و مواردی از این دست و همچنین سازگاری محیطی با همان صنعت استفاده کرد.

گاهی در خطوط نقاله علاوه بر فرآیند جابجایی محصول، لازم است شرایط خاصی برای آن ایجاد شود بطور مثال ممکن است دمای خط تا حد زیادی بالا یا پایین برده شود، محصول شسته شود، خشک شود، آغشته به مواد مختلف گردد، تحت فشار و نیروی خاصی قرار گیرد، سورت شود و مواردی از این دست، از این رو تسمه نقاله میبایست از لحاظ فنی و ساختاری سازگار با تمام فرآیندهایی باشد که بر روی محصول انجام میشود بعلاوه اینکه قادر باشد وزن محصولات را تحمل کرده و آنها در مسیری که ممکن است افقی، شیبدار یا عمودی باشد جابجا کند. تنوع شرایط محیطی در صنایع مختلف و نیاز به قابلیتهای مختلف تسمه های نقاله باعث گسترده شدن آنها شده است.

به طور کلی نوارهای نقاله را میتوان از نظر متریال به دو دسته بهداشتی (غذایی، دارویی) و غیر بهداشتی (صنعتی) تقسیم کرد که هریک شامل دسته بندی هایی از نظر ضخامت، آج، مقاومت در برابر شرایط مختلف و … می باشند.

تسمه نقاله ها که غالباً چند لایه هستند از تلفیق مواد مختلفی تولید میشوند، پی وی سی (PVC)، پلی اورتان (PU)، لاستیک (Rubber)،  پلی پروپیلن (PP)، تفلون (PTFE)، برزنت، الیاف کِولار (Kevlar)، الیاف کتان، الیاف پلی استر، آهن ،استیل و … موادی هستند که گاهاً بطور تکی یا ترکیبی ساختار تسمه نقاله ها را تشکیل میدهند.

تسمه نقاله پی وی سی (PVC)

شاید بتوان گفت تسمه نقاله پی وی سی (PVC)، جزء پرمصرف ترین تسمه نقاله های موجود در بازار ایران میباشد. بهداشتی بودن تسمه نقاله پی وی سی و سازگاری آن با مواد غذایی، دارویی و بهداشتی مهمترین خصوصیت این تسمه می باشد. این تسمه های PVC همچنین مقاومت نسبی در برابر آب، بخار داغ و حرارت غیر مستقیم غیر مداوم نیز دارند.

تنوع بالای تسمه نقاله های PVC در عرض، ضخامت، رنگ، نوع آج و همچنین روشهای گوناگونی که در نحوه اتصال یا همان آپارات تسمه نقاله PVC (مداربسته کردن تسمه نقاله) به کار گرفته می شود، باعث شده تا آن را برای بسیاری از خطوط نقاله قابل استفاده کند. گستره مصرف تسمه نقاله های پی وی سی از دستگاه های خانگی و باشگاهی تردمیل، دستگاههای نقاله کوچک فروشگاهی، دستگاههای پخت نان در نانواییهای کوچک گرفته تا دستگاه های نقاله سنگین و تخصصی کارگاهی و کارخانه ای را پوشش می دهد.

دو جزء اصلی تسمه PVC، بافت الیاف موجود در آن و پی وی سی می باشد. تار و پود بافته شده در این تسمه ها می تواند الیاف پلی استر، کتان و یا ترکیبی از آنها باشد، وجود الیاف بافته شده در هم، در لایه های تسمه همانند ستونهای مستحکمی در عرض و طول نوار عمل کرده و مقاومت بسیار بالایی را در نوار نقاله ایجاد می کنند.

در تسمه های PVC لایه بالایی یعنی سطحی که با محصول در ارتباط است، معمولاً از جنس PVC صاف و یا آجدار می باشد و لایه های بعدی بصورت یکی در میان از جنس الیاف و پی وی سی میباشند و در نهایت لایه زیرین تسمه یعنی سطحی که با غلطکها و صفحه شاسی نقاله و یا غلطکهای میانی در تماس است میتواند از جنس پی وی سی آجدار و یا بافت الیاف مصنوعی باشد.

اتصال تسمه نقاله PVC میتواند بصورت پانچ و پرس گرم (ذوبی) و هم بوسیله اتصالات جداشونده مانند بستهای سوزنی، چنگکی، لولایی و… باشد. توضیح اینکه در اتصال ذوبی تسمه میبایست بصورت مداربسته و حلقه شده روی دستگاه نصب گردد در حالی که در اتصالات جداشونده نیازی به باز کردن شاسی دستگاه نیست و تسمه بصورت مدارباز نصب میشود و در آخر بوسیله پیم اتصالات در هم قفل میشوند.

تسمه نقاله پلی یورتان (PU)

تسمه نقاله پلی یورتان (PU) به لحاظ شکل ظاهری، نحوه اتصال و کارکرد مشابه  تسمه نقاله PVC  میباشد با این تفاوت که در متریال این تسمه ها، از پلی یورتان بجای مواد پی وی سی استفاده شده است و تسمه نقاله PU نیز همانند تسمه PVC سازگار با مواد بهداشتی، دارویی و غذایی میباشد.

پلی اورتان بکار رفته در این تسمه باعث مقاومت بیشتر سطح تسمه نقاله در مقابل انواع چربی، گریس، روغن، برخی مواد لبنی و همچنین مواد شیمیایی شده است ولی مهمترین خصوصیت تسمه نقاله PU در مقابل نوع PVC مقاومت بهتر در دماهای پایین میباشد، به همین دلیل عمده مصرف تسمه نقاله پلی یورتان در تونل هوای سرد و خطوط خنک کننده یا فریز و بطور کلی هر خطی که لازم است در آن دمای محصول نزدیک به صفر درجه یا زیر صفر پایین آورده شود میباشد. تعداد لایه های نخ و پلی یورتان تسمه نقاله PU میتوانند هرکدام یک یا دو لایه باشند که این امر بسته به ضخامت کلی تسمه نقاله دارد. مصرف تسمه نقاله پلی یورتان در ضخامتهای 0.8 تا 3 میلیمتر میباشد.

نوار نقاله لاستیکی

نوار نقاله لاستیکی از دو جزء اصلی لاستیک و الیاف برزنتی تشکیل شده است که به آن منجید هم میگویند. منجید یا برزنت که یک لایه از الیاف قوی بافته شده در هم میباشد، در لایه های میانی تسمه قرار دارد و باعث استحکام تسمه نقاله و مقاومت نوار در جهت عرض و طول می شود. نوع جنس و بافت و تعداد لایه منجید بکار رفته در تسمه نقاله بسیار مؤثر در توان کششی آن می باشد. در تسمه نقاله های لاستیکی معمولاً لایه بالایی و پایینی پوشیده شده با لاستیک می باشد و تعداد لایه های منجید و لاستیک، بسته به ضخامت کلی تسمه نقاله میتواند از یک لایه منجید و دو لایه لاستیک به بالا باشد. در حقیقت لایه های منجید به کار رفته در تسمه باعث مقاومت در برابر کشش و لایه های پوششی لاستیکی باعث مقاومت در برابر سایش و خوردگی با محصولات در سطح بالایی و با غلطکهای ابتدایی، میانی و انتهایی در لایه پایینی تسمه نقاله هستند.

مورد مصرف نوار نقاله لاستیکی به دلیل وجود لاستیک و مشتقات نفتی در آن، بیشتر در صنایع معدنی، سنگ، سیمان، فلزات و بطور کلی در صنایعی که با مواد غذایی، بهداشتی و دارویی سر و کار ندارند میباشد. تسمه نقاله لاستیکی در انواع ساده، برای خطوط صاف و انواع آجدار (آج V شکل و آج گریپ) برای خطوط شیبدار و البته در ضخامت های مختلفی تولید می شود.

توان کششی تسمه نقاله با ضخامت تسمه و همچنین تعداد لایه های نخ بکار رفته در آن رابطه مسقیم دارد و بسته به نوع و مقاومت منجید یا همان نخ بکار رفته در لایه های میانی ضریب مقاومت کششی تسمه نقاله تغییر میکند. در تسمه نقاله لاستیکی (نوع بدون آج) نیز همانند تسمه های PVC نصب انواع پروفیلهای پله و سایدوال و البته از جنس لاستیک امکانپذیر میباشد.

تسمه نقاله مدولار

تسمه نقاله مدولار، تسمه نقاله پلاستیکی یا زنجیر نقاله مدولار نامهای مختلفی است که در بازار برای این نوع تسمه نقاله بکار برده می شود. این تسمه تماماً از جنس پلاستیک مقاوم بوده و از مونتاژ قطعات پلاستیکی کوچک با سایز استاندارد ساخته می شوند، با در کنار یکدیگر قرار دادن این قطعات تسمه نقاله ای با عرض و طول مشخص، مقاوم در برابر ضربه و وزن بالا بدست می آید که با توجه به پلاستیکی بودن آن در بسیاری از خطوط شستشوی مواد بهداشتی و غذایی کاربرد دارد. در واقع پلاستیکی بودن تمام اجزاء تسمه نقاله مدولار اعم از قطعات کوچک تسمه، پیم، قفل و چرخ دنده های حرکتی زیر نوار، این نوع تسمه را به گونه ای ضد آب کرده است. دیگر مزیت این تسمه ها حرکت کنترل شده تر و عدم سر خوردن تسمه حین حرکت است که بواسطه درگیر بودن شبکه های زیر تسمه با چرخ دنده بوجود می آید.

تسمه های مدولار از لحاظ نوع حرکت به دو نوع کلی حرکت مستقیم و حرکت چرخشی یا زاویه دار(اسپیرال) تقسیم میشوند که هرکدام  در گامهای (فاصله لولا تا لولای بعدی) 2/1 اینچ، 1 اینچ و 2 اینچ موجود میباشند. همچنین هر کدام از انواع ذکر شده دارای مدلهای تخت و مشبک (سوراخدار) میباشند. این تسمه ها همچنین دارای پروفیلهای پله (تیغه) و دیواره (سایدوال) مخصوص به خود هستند که از جنس خود تسمه مدولار بوده و در هر فاصله ای قابل مونتاژ میباشند.

تسمه فیوزینگ

در خطوط نقاله صنعتی گاهی لازم است که محصول مورد نظر طی پروسه ای در معرض حرارت بالا قرار گیرد که این حرارت ممکن است در جهت خشک کردن، پخت، فرآوری و یا حتی جهت فرم دهی و انعطاف پذیری محصول انجام گیرد. از این روست که ما در هر شرایط محیطی به تسمه نقاله هایی با ویژگی های مختلف و همچنین با تحمل حرارتی بالا نیاز پیدا می کنیم. میتوان از تسمه توری PTFE (تفلونی)، تسمه فیوزینگ و تسمه توری فلزی (آهن، گالوانیزه یا استیل) بعنوان تسمه نسوز یا مقاوم به حرارت نام برد. این محصولات  دارای ویژگیهای متفاوتی هستند که هرکدام به تناسب محیط و محصولی که با آن سروکار دارند قابل استفاده میباشند.